„Rúnturinn“ gamli og góði. Man einhver eftir honum? Eða er „rúntur-inn“ í Reykjavík eitthvað sem tekur á sig nýja mynd með hverju tímabili eða kynslóð? Rúnturinn í Reykjavík 1964 var alla vega nokkuð vel skilgreindur.
Bregðum okkur sem snöggvast á rúntinn með blaðamanni Alþýðublaðsins. Til þess þurfum við reyndar að hverfa aftur til ársins 1964 og það er maímánuður. Blaðamaðurinn er Ragnar Lár (1935-2007) og nú skyldi maður ætla að verulegt úrval væri af drossíum til að velja úr en, nei!
Ragnar fór í þetta skiptið fótgangandi á rúntinn, enda ætlun þessa þekkta teiknara og myndlistarmanns að rissa upp myndir af sumum þeim sem hann kynni að hitta á rúntinum. Sem hann og gerði.
Lækjargata, Austurstræti og stans í Hressó
„Klukkan er liðlega átta, þegar ég geng af Lækjartorgi og inn í Austurstræti „hina löglegu leið”, á vinstri gangstétt að sjálfsögðu. Um leið og ég fer framhjá Hressingarskálanum, lít ég inn. „Hressó“ er hluti af rúntinum og það „sæmir mér ekki sem Íslending”, að líta þar ekki inn. […] Hér glymur skvaldur, sem einstaka hlátur yfirgnæfir. […] Við eitt tveggja manna borðið sitja tvær ungar stúlkur, sem á nútímamáli kallast „skvísur” og þamba mjólkurhristing,“ skrifar Ragnar Lár og stíllinn er sannarlega lifandi og skemmtilegur.
En við vitum að innandyra er fátt af bílum að frétta og skautum því yfir stuttan stans Ragnars á Hressó.
Tryllitækin láta til sín taka
Kvöldið er ungt í frásögninni í maí 1964 en að hressingu lokinni í Hressingarskálanum er bílum á rúntinum farið að fjölga og allt á réttri leið.
„Þegar ég kem út á strætið aftur, hefur enn fjölgað á rúntinum og nú eru tryllitækin farin að láta til sín taka. Þau spóla hring eftir hring, enda liggur rúnturinn í hring og tilgangur margra „rúntara” er að fara í hring, í orðsins fyllstu merkingu.“
Dinglumdangl og skraut mikilvægt (á réttri hlið bílsins)
Teiknarinn og blaðamaðurinn hefur einstakt lag á að draga upp mynd af því sem fyrir augu ber og það gerir hann bæði með orðum og teikningum. Bílarnir rata þó ekki á þær myndir sem birtust með greininni en auðvelt er að sjá þá fyrir sér:
„Þeir eru misjafnlega skrautlegir bílarnir, sumir málaðir sterkum litum, skreyttir dúskum, speglum og öðru dinglumdangli, flaggstöngum, útvarpsloftnetum ofl. ofl. Strákunum, sem aka tryllitækjunum er í mun að þau séu sem skrautlegust í útliti og þá er sérstök áherzla lögð á þá hliðina, sem að rúntförum snýr.
Ef maður fer yfir á hina gangstéttina og lítur á frá þeirri hlið, má sjá að það vantar hjólkoppana á sum tækin. Þau eru jafnvel óþvegin og óbónuð þeim megin.
En rúntakstur er iíka gerður til að sýnast, eða sýna sig og tækin, en þá er ekki ástæða til að vera að snurfusa það, sem sést ekki.“
Skvísurnar aka eins og gæjarnir
Hann var sannarlega með „húmorinn fyrir neðan nefið“ eins og einhver sagði óvart! Húmor blaðamanns virðist hafa verið góður frá öllum hliðum en það er náttúrulega gulls ígildi að koma auga á atriði á borð við þetta með betri hlið bílsins!
Áfram heldur frásögnin af rútinum:
„Það eru skvísur við stýrið á sumum tækjunum og þær aka með engu minna öryggi en gæjarnir, sveifla tækjunum í beygjurnar svo ískrar í hjólbörðunum… „þær dræfa flott”. í dyraskotum standa gæjar og fylgjast með umferðinni. Þeir flauta á eftir þeim skvísum, sem sem þeim lízt vel á. Ef skvísurnar líta við þegar þær heyra flautið, segja gæjarnir „oj bara” og hlæja mikið.“
Sumir drepa á bílnum og aðrir slást
„Á Hótel-Íslands-lóðinni standa nokkur tæki með táninga innanborðs, sem fylgjast með umferðinni. Þarna hafa þeir ,,lagt“ til að spara benzínið, en það er dýrt nú til dags og máske eru ekki til spírur. Svo er kannske ætlunin að renna austur fyrir fjall um helgina, á sveitaball, og þá er eins gott að eiga „klink fyrir kostnaði”.“
Áfram gengur okkar maður og fer fyrir hornið á trjágarðinum þar sem styttan af Skúla Magnússyni er.
„Ekki er ég fyrr kominn fyrir hornið en framhjá þeysir eitt tryllitækið á mikilli ferð. Út um afturgluggann teygir sig hendi með brennivínsflösku.
Síðan kemur úfinn haus og rekur upp skaðræðisöskur, vegfarendum til heiðurs, en þeir virðast vera ýmsu vanir og brosa góðlátlega að tilburðum gæjans.
Tryllitækið, sem minnst er áttagata, stanzar hjá tveim skvísum og býður far. Þær virða fyrir sér útlit tækisins og sjá að það er hið glæsilegasta, hvískra lítið eitt saman og stíga að því búnu inn. Án efa er þeim vel tekið og tryllitækið rykkist af stað og það hvín í hjólbörðunum.“
Framan við Hótel Borg eru einhverjar æfingar sem blaðamaður rissar upp mynd af. Slagsmálahundar eru í þann mund að hefja hnefaleika án hanska og mannfjöldi fylgist með hvað varða vill. Biðin reynist ekki löng:
„Þeir rjúka saman og slást eins og óðir hanar. Hnefaleikastíllinn er rokinn út í veður og vind og nú er slegizt samkvæmt gömlum og góðum sveitaballastíl. En dýrðin stendur ekki lengi, fyrr en varir eru komnir þrír lögregluþjónar að skipta sér af slagsmálunum og skakka leikinn.“
Þetta er stutt kvöld hjá slagsmálahundunum því lögreglan hefur mennina með sér á brott og eflast lítið spennandi sem bíður hundanna í fangaklefanum.
Ragnar Lár er kominn í Lækjargötuna þar sem fólk er farið að þyrpast að Nýja bíó, enda sýning að hefjast.
„Og nú er ég kominn í Austurstræti að nýju og er að velta því fyrir mér hvort ég eigi að ganga annan rúnt.“
Þannig lauk rúntinum með Ragnari Lár, laugardagskvöld nokkurt í maí árið 1964. Grein Ragnars í heild má lesa hér.
Efni sem þér gæti þótt áhugavert:
Eftirminnileg bílferð á réttarball um 1930
Skellinöðrufaraldurinn og Hannes á horninu
Tveir með sama bílnúmerið
Fyrsti bílstuldur Íslandssögunnar: Menn með hatta
Þegar braskað var með bílnúmer: Hátt verð fyrir lágt númer
[Greinin birtist fyrst í febrúar 2022]
?Hvað finnst þér, lesandi góður? Smelltu hér til að skapa umræður við Facebookfærslu þessarar greinar! Og endilega láttu þér „líka“ við okkur á Facebook til að missa ekki af fréttum úr bílaheiminum.
Umræður um þessa grein