Dekk undir bílum hafa þróast hratt í gegnum tíðina; allt frá fyrstu dekkjunum sem voru úr hreinu „hrágúmmíi“, þar sem gúmmíkvoðan sem kom frá gúmmítrjánum var hert með efnablöndum svo það var hægt að búa til endingargóð dekk undir ökutæki.
Fyrstu einkaleyfin á dekkjum eru frá því um 1847 og upp frá því þróuðust dekkin hratt. Fyrsta „gervigúmmíið“ var fundið upp um 1920-25, og rannsóknir á þessari lausn fóru á fulla ferð á tímum seinni heimsstyrjaldarinnar, en vegna styrjaldarinnar var síður en svo auðvelt að nálgast náttúrugúmmí.
Það var síðan árið 1946 sem Michelin kom fram með fyrsta radialdekkið, fyrirrennara flestra dekkja eins og við þekkjum þau í dag.
Gerviefnin koma til sögunnar
Allir dekkjaframleiðendur lögðu áherslu á að endurbæta framleiðslu sína og gera dekkin endingarbetri. Þar á meðal voru japanski dekkjaframleiðandinn Bridgestone, sem hafði framleitt sín fyrstu dekk árið 1930, og hafði gengið í gegnum miklar breytingar eftir heimsstyrjöldina.
Mikið var lagt í rannsóknir á notkun annarra efna til að koma í stað náttúrugúmmís og eins til að gera dekkin sterkari.
Árið 1951 var Bridgestone fyrsta fyrirtækið í Japan til að hefja framleiðslu á dekkja úr gerviefninu „rayon“ og síðan komu „nælondekkin“ til sögunnar árið 1959.
Nælondekkin og Ísland
Íslenski markaðurinn tók „nælondekkjunum“ fagnandi – hér voru komin dekk sem voru ótrúlega endingargóð, og vandamálið samfara lélegum íslenskum vegum að dekkin vildu springa, var mun minna en í eldri gerðum dekkja.
En þessi „nýju“ dekk voru með einn slæman galla fyrir okkur hér á Íslandi. Dekk eru nefnilega framleidd þannig að efnablandan er miðuð að því að dekkið sé sem mýkst við eðlilegar veðuraðstæður hverju sinni.
Fyrstu „nælondekkin“ sem hingað komu voru framleidd fyrir hlýrra loftslag en er venjulega hér á landi, og þess vegna voru dekkin glerhörð í kulda að vetri. Það varð til þess að þau voru hálli og oft var eina ráðið að setja keðjur undir bílinn þegar snjór var að einhverju ráði á vegum.
Þeir sem eldri eru muna kannski eftir því þegar „spariskór“ komu með nælonsóla sem voru nánast óbrúklegir að vetri vegna þess hve hálir þeir voru – sama átti við um dekkin.
Bronkóinn og dekkin frá Rolf
Þannig hagaði til um 1970 að sá sem þetta skrifar hafði eignast Ford Bronco. Dekkin undir bílnum voru orðin nokkuð slitin og það þurfti að endurnýja þau.
Ég var að vinna á Laugavegi 178 á þessum árum og í því sama húsi var heildverslun Rolf Johansen. Ég hafði kynnst Rolf ágætlega og ekki síður Friðriki Theódórssyni, góðum músíkant, sem var líka skrifstofustjóri hjá Rolf.
Heildverslun Rolf Johansen var á þessum árum umboðsaðili Bridgestone á Íslandi, og einn daginn hittumst við Frikki á ganginum og hann hafði tekið eftir því að ég var kominn á þennan ágæta Bronkó. Ég spurði hann þá á móti hvort hann ætti ekki góð dekk undir bílinn handa mér.
Hann greip þetta strax á lofti, tók í öxlina á mér og dró mig inn ganginn á heildsölunni, opnaði þar dyr og benti mér á fjögur dekk sem þar voru í stafla. „Hérna eru nákvæmlega dekkin sem þú þarft“! sagði Friðrik og kaupin voru handsöluð.
Þessi dekk höfðu komið sem sýnishorn, alvöru jeppadekk með stórum „kubbum“ en engu „fíngerðu“ mynstri eins og tíðkast á öllum dekkjum í dag. Þetta voru alvöru „nælondekk“! Og það var ekki búið að finna upp lausnina sem heitir „míkróskurður“ á þessum árum.
Ekki er til mynd af dekkjunum góðu sem hér er verið að ræða um, en þá var hvorki komið fíngert snjómynstur né naglar í dekki eins og fljótlega varð algengt.
Þegar Bronkóinn hringsnérist
Dekkin fóru undir jeppann næsta dag og voru frábær í akstri þarna um haustið, en svo kom veturinn, einn af þeim snjóameiri á þessum árum og þá var gott að vera á góðum jeppa – mínum ágæta Bronkó!
Það kom fljótt í ljós að hann var ekki mjög duglegur í snjónum á þessum dekkjum því þau voru hörð og sleip í kuldanum. Það var því fljótlega farið í það að splæsa í keðjur – og það á öll 4 hjólin.
En Bronkóinn var þannig að það var rúmt um dekkin að framan, en mun þrengra við afturdekkin.
Þess vegna var oft gripið til þess ráðs að setja bara keðjur að framan, en sleppa þeim að aftan.
Ein ökuferð á Bronkónum þannig búnum eftir mikla snjókomu daginn áður var minnisstæð. Á þessum tíma átti ég heima í Setbergshverfinu ofan Hafnarfjarðar og ók því Hafnarfjarðarveginn daglega til vinnu.
Þegar ég kom á Arnarneshæðina var enn á veginum mikill snjór sem hafði troðist í umferðinni þannig að þar voru hæðir og hólar úr troðnum snjó á veginum en stundum nánast autt á milli.
Þegar það fór að halla í átt að Kópavoginum var engin umferð og því hraðinn aðeins aukinn, en á einu augnabliki snerist bíllinn á veginum og í stað þess að keyra niður brekkuna – þá var ég farinn að keyra upp aftur til baka. Þetta gerðist svo snögglega að ég hreinlega áttaði mig ekki á þessu. Það var svo mikil hálka í þessum troðna snjó að þegar ég stoppaði til að skoða málið, þá var varla stætt á veginum. Blessuð „nælondekkin“ sýndu þarna greinilega hvers þau voru máttug – eða þannig!
En dekkin góðu frá Rolf voru undir Bronkónum öll þau ár sem ég átti hann og voru enn vel nothæf og varla hálfslitin 120.000 kílómetrum seinna!
En sem betur fer náðu dekkjaframleiðendur fljótlega tökum á því að gera „nælondekkin“ heppilegri fyrir hvaða veðráttu sem er, og sú þróun leiddi til þeirra dekkja sem við þekkjum í dag.
[Áður birt 1. janúar 2022]
Fleira dekkjatengt:
Míkróskurður – hvað er það?
Veturinn bankar senn upp á! Er bíllinn í standi?
Hvað þýða bókstafir og tölustafir á dekkjunum?
Hvað er hægt að lesa úr merkingunum á hjólbarðanum?
Hvað finnst þér, lesandi góður? Smelltu hér til að skapa umræður við Facebookfærslu þessarar greinar! Og endilega láttu þér „líka“ við okkur á Facebook til að missa ekki af fréttum úr bílaheiminum.
Umræður um þessa grein